[ Pobierz całość w formacie PDF ]
"Faraon" Bolesawa Prusaspis trecianaliza utworu str. 2tre str. 5Powie, ukoczona, jak gosi data na jej rkopisie, 2 maja 1895r. o godz. 3 po poudniu, bya drukowana w "TygodnikuIlustrowanym" od dnia 5 padziernika 1895 r. do koca rokunastpnego. Wydanie ksikowe ukazao si w roku 1897. Powiezaskoczya zarwno czytelnikw jak i krytykw. Znano bowiem Prusajako zdeklarowanego przeciwnika powieci o tematyce historycznej,namitnego natomiast obserwatora wspczesnoci, dcego do jejpoznania, zrozumienia i znalezienia drg naprawy. Szybko jednakprzekonano si, e co prawda inspiracj do napisania utworu byyzainteresowania pisarza Egiptem, ojczyzn najstarszej cywilizacjiwiata, ale w rzeczywistoci jest on nie powieci historyczna,lecz traktatem o pastwie i wadzy.Czas i miejsce akcjiWydarzenia tocz si w XI w. p. n.e., w okresie panowaniadwudziestej dynastii faraonw i okresie zwycistwa nad nimi kastykapaskiej. Miejscem akcji jest Egipt, egzotyczna krainarozcigajca si wzdu Nilu, w ktrej panuje politeizm, kultzwierzt (w Apis, krokodyle, skarabeusze), a kapani smonoteistami. Powszechne przekonanie, e zniszczenie ciaauniemoliwia uniemiertelnienie si duszy stao przyczynpowstania tradycji i obrzdowoci (m. in. balsamowanie,piramidy). Faraon uznawany jest za "syna Soca", a zatem istotrwn bogom. Ramzes XII i jego syn to postacie wykreowane przezpisarza (rzeczywistoci Herhor obj wadz po Ramzesie XI). Wpowieci Ramzes XIII jest modszym, czwartym synem, jego starszerodzestwo nie wykazao potrzebnych wadcy przymiotw umysowychi fizycznych, jedynie im, wnuk arcykapana, jest silny i mdry.Fabua utworuGwnym problemem powieci jest walka faraona z kast kapasko wadz w pastwie: Manewry wojskowe modego ksicia stanowicedla niego egzamin na odpowiedzialnego wodza; Spotkanie z ydwka,Sar; Narada w paacu i odroczenie terminu mianowania ksiciadowdc korpusu; Napad na folwark Sary; Podre ksicia po krajui jego obserwacje;Sprawa ydowskiego syna ksicia i zamordowanie dziecka;Wojna z Libi. Mody ksi faraonem Ramzesem XIII;Uroczystoci pogrzebowe starego faraona;Lykon w roli obkanego;Ramzes w otwartej walce z kapanami. Prowokacja Herhora;Klska i mier Ramzesa.Pastwo egipskiePrus ukazuje pastwo u schyku jego wietnoci. Przyczyna upadkus: wyniszczajce kraj wojny (brak rk do pracy, jaowienieziemi, zniszczenie rzemiosa powszechne zuboenie), zuboenieskarbca, niewystarczajca liczba wojsk,brak jednoci etnicznej (Fenicjanie, ydzi, Grecy),rosnce zaduenie u cudzoziemskich lichwiarzy, pocigajce zasob zaleno polityczn, wzrost potgi ekonomicznej Felicjan,nadmierny rozrost biurokracji,walka kapanw z faraonami o wadz,rozrzutny tryb ycia monych,Spoeczestwo egipskie jest wyranie podzielone:arystokracja religijna i wiecka;szlachta,kapani,lud (chopi, niewolnicy).Chopi (Prus nie odrnia wyranie chopw od niewolnikw): sciemni, wyzyskiwani, krzywdzeni, bici, gnbieni przez poborcwpodatkowych; cierpi ndz, gd, niedol; musz dwigacakowity ciar faraona, jego dworu, arystokracji i kapanw;prac swoj tworz fundament materialny dla rozwoju kultury, alecierpi najwiksze upokorzenia: epizod ukazujcy chopa, ktryprzez 10 lat kopa kana, by zdoby wolno osobist. Obitypopeni samobjstwo, po napadzie na will Sary na wizienieskazano kilkuset niewinnych chopw, bez udowodnienia im winy,obrazy katowania chopw w posiadoci wydzierawionej przezksicia Dagonowi w zamian za poyczk finansow, opis piramidyCheopsa jako krwawego owocu pracy i niedoli setek tysicy ludzi,Arystokracja:opanowaa najwysze stanowiska w administracjipastwowej i wywiera wpyw na cae spoeczestwo; dzikiautorytetowi religii ma doskonale zorganizowany aparatszpiegostwa i zdrady; yje w przepychu, myli tylko o uywaniui wasnych korzyciach. Kapani dziki religii utrzymuj wposuszestwie klasy panujce i uciskane; elitarny charakternauki sprawia, e mog wykorzystywa j dla spotgowania swojejwadzy (znajomo astronomii pozwala im wytycza kierunek podryokrtw, budow kanaw, wykorzystywa zamienie soca dlapotrzeb politycznych; znajomo prawa pozwala Mentezefisowibezkarnie zabija jecw pod nieobecno faraona, aby wzbudzitym nienawi Libijczykw do wadcy; znajomo mediumizmu pozwalawykorzysta do swych celw Lykona); skupili olbrzymi majtek (odwiekw gromadzony w Labiryncie), ktrym mog dysponowa wedugwoli; s egoistyczni, samolubni; maj ogromne dowiadczenie wzarzdzeniu sprawami pastwowymi.Herhor: ambitny, wykwintny i opanowany polityk, nie kryje dzywadzy; w jego przekonaniu interes pastwa czy si z interesemkapastwa; umie precyzyjnie i przebiegle obmyla i realizowaswe plany.Mefres: jeden z najbliszych wsppracownikw Herhora; uparty,okrutny i mciwy starzec; nie przebiera w rodkach, by zniszczyznienawidzonego Ramzesa XIII (on nakazuje Lykonowi zabifaraona).Mentezufis: drugi wsppracownik wielkiego kapana; zrcznypolityk.Pentuer: jedna z najszlachetniejszych postaci kasty kapaskiej;syn chopski; bezinteresowny obroca ludu; sympatyzuje z modymfaraonem i suy mu rad.Ramzes XIII Mody nastpca tronu jest reformatorem: pragniebroni ludu, ktrego los i krzywda ywo go porusza; chceprzywrci Egiptowi dawn potg maj do wyboru pogodzi si zkast kapanw i podporzdkowa ich woli lub rozpocz z nimiwalk, wybiera drog konfrontacji; uniezaleni si od oligarchiikapaskiej i znale oparcie u szlachty i niszych urzdnikwi kapanw; planuje signicie do skarbw Labiryntu, byspoytkowa je dla dobra kraju; Popada w otwarty konflikt zkapanami ( czyni Herhorowi uwagi odnonie ureusza zdobicegojego gow, Pentuer odmawia mu swego wspudziau w walce zkapanami, kapani odmawiaj mu poyczki, wykorzystujsobowtra jako narzdzia skompromitowania Ramzesa). Decydujacarozgrywka ma nastpi dnia 23 Paofi (wydobycie skarbw zLabiryntu i zbrojne wystpienie wiernego wojsk, ludu i niszychkapanw; Ramzes liczy te na przyja Penteura i Tutmozisa).Wystpienie koczy si klsk: zamienie soca, mierRamzesa XIII.Mody faraon przegra poniewa: nie doceni roli nauki, awierzy tylko w si ora (lekceway doniesienie uczonegoMenesa), jest bezmylny, porywczy, niecierpliwy, zmysowy,lekkomylny i gwatowny; kierowa si emocjami zamiast rozwagi trzewym przewidywaniem taktyki. W historii zapisa si jakonieodpowiedzialny modzieniec i "owca kobiet". Pozostanieniedoceniony i bezimienny, ale jego idea pozostanie - reformy,o ktre walczy, zostana przeprowadzone przez Herhora.Wtki miosneSara, ydwka, posta bardzo szlachetna. Mio do Ramzesa staasi treci jej ycia; nie pamita mu upokorzenia i odepchnicia,dla ratowania ukochanego przyjmuje na siebie domnieman zbrodnii umiera obkana. Kama, kapanka fenicka, to zawistna, prnai ambitna kobieta, ktra chce upokorzy rywalk. Hebron, crkakrla Teb jest lekkomyln i prn dziewczyn, dbajc tylko owasnych korzyciach.Bolesaw Prus - FaraonTom pierwszyWstpW pnocno-wschodnim kcie Afryki ley Egipt, ojczyznanajstarszej cywilizacji w wiecie. Przed trzema, czterema, anawet picioma tysicami lat, kiedy w rodkowej Europie odzianiw surowe skry barbarzycy kryli si po jaskiniach, Egipt - juposiada wysok organizacj spoeczn, rolnictwo, rzemiosa iliteratur. Nade wszystko za wykonywa olbrzymie praceinynierskie i wznosi kolosalne budowle, ktrych szcztki budzpodziw w technikach nowoytnych. Egipt - jest to yzny wwzmidzy Pustyni Libijsk i Arabsk. Gboko jego wynosikilkaset metrw, dugo sto trzydzieci mil, rednia szerokozaledwo mil. Od zachodu - agodne, ale nagie wzgrza libijskie,od wschodu strome i popkane skay arabskie s cianami tegokorytarza, ktrego dnem pynie rzeka - Nil. Z biegiem rzeki, napnoc, ciany wwozu zniaj si, a w odlegoci dwudziestupiciu mil od Morza rdziemnego nagle rozchodz si, i Nilzamiast pyn ciasnym korytarzem, rozlewa si kilkoma ramionamipo obszernej rwninie majcej ksztat trjkta. Trjkt ten,zwany Delt Nilow, ma za podstaw brzeg Morza rdziemnego, zau wierzchoka, przy wyjciu rzeki z wwozu, miasto Kair tudziegruzy przedwiekowej stolicy, Memfisu. Gdyby kto mg wznie sio dwadziecia mil w gr i stamtd spojrze na Egipt, zobaczybydziwn form kraju i osobliwe zmiany jego koloru. Z tejwysokoci, na tle biaych i pomaraczowych piaskw, Egiptwygldaby jak w, ktry w energicznych skrtach posuwa siprzez pustyni do Morza rdziemnego i -ju zanurzy w nimtrjktn gow, ozdobion dwojgiem oczu: lewym - Aleksandri,prawym - Damiett. Dugi ten w w padzierniku, kiedy Nil zalewacay Egipt, miaby bkitn barw wody. W lutym, kiedy miejsceopadajcych wd zajmuje wiosenna rolinno, w byby zielony,z bkitn prg wzdu ciaa i mnstwem bkitnych yek nagowie, z powodu kanaw, ktre przecinaj Delt. W marcubkitna prga zwziaby si, a ciao wa, skutkiem dojrzewaniazb, przybraoby kolor zoty. Wreszcie w pocztkach czerwcaNilowa prga byaby bardzo cienka, a ciao wa zrobioby siszare, jakby przysonite krep skutkiem suszy i pyu. Zasadniczwaciwoci klimatu egipskiego jest upa: w styczniu bywadziesi stopni ciepa, w sierpniu dwadziecia siedem; niekiedygorco siga czterdziestu siedmiu stopni, co u nas odpowiadatemperaturze rzymskiej ani. Nadto - w ssiedztwie Morzardziemnego, nad Delt, deszcz pada ledwie dziesi razy na rok,za w Grnym Egipcie raz na dziesi lat. W tyc...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
