[ Pobierz całość w formacie PDF ]
LOGIKA PRAWNICZA – SSO mgr Arkadiusz Fall 21.09.2008r.
Logika – nauka pomocnicza w stosunku do wielu innych dziedzin nauk, wskazuje w jaki sposób należy formować własne myśli aby były one zrozumiałe dla otoczenia, aby były przez to jasne, jednoznaczne. Uczy w jaki sposób należy formułować wypowiedzi dotyczące opisywania otaczającego nas świata oraz wyrażania naszych przeżyć, doznań i składa się z - semantyki; logiki formalnej oraz ogólnej metodologii nauk.
Semiotyka – jest to nauka o znakach, w szczególności o znakach słownych i dzieli się na 3 części:
a) semantykę – naukę o stosunku jaki zachodzi pomiędzy znakami słownymi a tym do czego te znaki się odnoszą (nauka o znaczeniu znaku słownego),
b) syntaktykę – naukę o rodzajach znaków językowych i regułach wiązania tych znaków w wyrażenia złożone,
c) pragmatykę – naukę zajmująca się relacją pomiędzy znakami słownymi oraz wypowiadającym i odbierającym te znaki człowiekiem.
Logika formalna – jest to nauka dot. związków zachodzących pomiędzy prawdziwością bądź fałszywością określonych zdań ze względu na ich budowę, np.: jeżeli żaden Szwed nie jest Polakiem to żadem Polak nie jest Szwedem. Jeżeli jest prawdziwe zdanie pierwsze to zdanie drugie też musi być prawdziwe.
Ogólna metodologia nauk – nauka o metodach postępowania stosowanych w poznawaniu otaczającego nas świata oraz metodach dot. uzasadniania wypowiadanych twierdzeń, np.: zagadnienia dot. pewnych faktów, reguł wnioskowych.
Znak – jest to dostrzegalny układ rzeczy lub zjawisko spowodowane przez kogoś ze względu na to, że pewne wyraźnie ukształtowane (np. przez władzę państwową) lub zwyczajowo ukształtowane reguły nakazują wiązać z tym układem rzeczy lub zjawiskiem myśli określonego typu, np.: znaki drogowe, obrączka, podniesienie ręki. Znak kieruje uwagę na tzw. element oznaczany (np. chęć wypowiedzi ucznia poprzez podniesienie ręki). Zdarza się, że dany znak jest rozpoznawany i rozumiany tylko przez jedną osobę (np. autor znaku) np. szyfr wojskowy. Znak może mieć charakter powszechny jak również indywidualny. Znak na tle KC – np.: wola zawarcia umowy poprzez kiwnięcie głową, podanie ręki (znaki zwyczajowo przyjęte).
Na gruncie nauki największe znaczenie mają znaki słowne.
Język – jest to system znaków słownych, z którymi odpowiednie reguły nakazują wiązać myśli określonego typu w języku występują także reguły, które określają dopuszczalny sposób wiązania znaków słownych w wyrażenia złożone, które mają przyporządkowane określone znaczenia. Język służy do komunikowania się między ludźmi.
W języku występują tzw.:
idiomy – to specyficzne dla danego języka wyrażenia. To jednocześnie wyrażenia odmienne od znaczenia, które należałoby przypisać danemu wyrażeniu złożonemu biorąc pod uwagę znaczenie słów, które składają się na to wyrażenie złożone, np.: pleść trzy po trzy, sprawa spadła z wokandy, pal go sześć, płatność z góry.
homonizmy – są to wyrazy bądź wyrażenia złożone, które mają kilka znaczeń, np.: zamek, pióro.
synonimy – są to słowa o tym samym znaczeniu (równoznaczne), np.: ziemniak – kartofel.
W ramach języka wyróżniamy:
języki naturalne (etniczne) – to takie, których reguły znaczeniowe zostały ukształtowane zwyczajowo a następnie stworzono odwzorowanie tych reguł na podstawie obserwacji posługiwania się danym jeżykiem przez społeczności. To język podstawowy do codziennego komunikowania się.
języki sztuczne – to języki skonstruowane dla określonych celów w ten sposób, że reguły znaczeniowe tych języków zaprojektowano z góry „narzucone”. Język ten zaspokaja pewne potrzeby określonej grupy: np.: j. esperanto, j. znaków drogowych, j. medyczny, j. prawniczy.
W ramach języka spotykamy dwa poziomy: pierwszy mamy wówczas, gdy język odnosi się do otaczającej nas rzeczywistości (opisuje tę rzeczywistość) np. pada deszcz; drugi jest spotykany wtedy, gdy przedmiotem wypowiedzi jest inna wypowiedź sformułowana w języku pierwszego stopnia np. nieprawdą jest, że pada deszcz.
Język prawny – to język aktów prawa od konstytucji po zarządzenia, formułowane są pewne wnioski postępowania. Nie jest to język naturalny.
Język prawniczy – to język, którym posługują się osoby zajmujące się prawem, naukowcy komentujący prawo.
Wyrażenie – jest to sensowne zestawienie wyrazów i w związku z tym wyrażenie ma odpowiednią treść.
Kategorie syntaktyczne – jest to wyrażenie wyróżniane ze względu na jego rolę w budowaniu wyrażeń złożonych (dwa zdania lub zdanie złożone). Dany wyraz bądź wyrażenie należy do tej samej kategorii syntaktycznej co inny wyraz bądź wyrażenie jeżeli w poprawnie zbudowanym wyrażeniu złożonym jedne z nich można zastępować innymi a sens (składność) tego wyrażenia złożonego będzie zachowany tzn. jeżeli jedno wyrażenie zastąpimy przez drugie to w sensownym znaczeniu danego języka otrzymujemy wyrażenie, które jest poprawne składniowo. Nie chodzi tu jednak o to, że po dokonaniu tego zastąpienia musimy otrzymać wrażenie prawdziwe, np. doświadczony przewodnik prowadzi turystów po górskim szlaku. Słowo przewodnik zastępujemy słowem hipokryta (nie ma znaczenia czy to zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe, ma być tylko poprawne składniowo).
Wyróżniamy trzy kategorie syntaktyczne:
nazwa – jest to wyrażenie nadające się na podmiot lub orzecznik w zdaniu np. komputer,
zdania w sensie logicznym – jest to zdanie, które w sposób jednoznaczny stwierdza na gruncie reguł znaczeniowych języka, że tak a tak jest, bądź tak a tak nie jest. Zdanie to jest zatem bądź prawdziwe bądź fałszywe. Zdanie logiczne spełnia funkcję stwierdzania, odnosi się do otaczającej nas rzeczywistości i w sposób bądź fałszywy bądź prawdziwy rzeczywistość tą opisuje. Ma zawsze charakter oznajmujący. Zdanie w sensie logicznym posiada wartość logiczną. Nie chodzi o sens zdania tylko o to czy są fałszywe czy prawdziwe. Zdania logiczne mogą mieć charakter: logiczny – dla poznania wartości logicznych zdania wymagają tylko znajomości znaczenia słów użytych w zdaniu, syntetyczny – wymagają dla ustalenia wartości logicznych zdania poczynienia określonych obserwacji rzeczywistości (opieramy się na doświadczeniu, wiedzy).
Fuńktory.
DEFINICJA pełni funkcje poznawczą, służy uporządkowaniu myślenia, rozumowania i przez ten fakt komunikowaniu się ludzi. Definicje wprowadzają pewien porządek w wyrażaniu myśli, zdań i poglądów poprzez to, że dają definiowanemu wyrazowi określoną treść, znaczenie i w rezultacie porządkują język, którym się posługujemy.
Podział definicji:
1. realne – to takie, które podają charakterystykę pewnego przedmiotu i które tylko tym przedmiotom można przypisać. Sformułowana jest zawsze w języku pierwszego stopnia, charakteryzuje definiowany przedmiot a nie znaczenie wyrazu, który ten przedmiot opisuje. Definicja ta w jak najbardziej syntetyczny sposób daje wiedzę o danym przedmiocie.
2. nominalne – to takie, w której znajdują się wyrażenia, słowa podające informacje o znaczeniu definiowanych słów. Są skonstruowane w języku drugiego stopnia i w związku z tym informuje jak na gruncie danego języka należy rozumieć pewne wyrażenia (a jest to b mające cechy c). Tego rodzaju definicje spotyka się na gruncie języka prawnego.
3. podział ze względu na zadania stawianych definicjom – odnosi się do definicji nominalnych:
- sprawozdawcze – są to definicje, które wskazują nam jakie znaczenie posiadał kiedyś bądź posiada aktualnie definiowany wyraz. Definicja daje nam sprawozdanie w jaki sposób i kiedy ludzie posługują się danym wyrazem, np. księgarnia jest to sklep, w którym można kupić książki.
- projektujące – to takie, które ustalają znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość – kiedy wprowadza się do języka nowe słowo lub było one znane pod innym znaczeniem np. recykling. Definicje projektujące dzielą się na:
* konstrukcyjne – ustalają na przyszłość znaczenie danego wyrazu nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu, nadaje nowe znaczenie danemu wyrazowi np. maluch jako uczeń 1 kl. gimnazjum.
* regulujące – ustala na przyszłość znaczenie danego wyrazu licząc się z dotychczas używanym znaczeniem tego wyrazu. Spotykamy je gdy mamy do czynienia z wyrazami nieostrymi – różnego rodzaju pogląd, np. młodociany – dla każdego może być to inny wiek.
4. podział ze względu na ich budowę – odnosi się do definicji nominalnych:
- definiendum – jest to wyraz, który podlega definiowaniu (będzie wyjaśniany)
- definiens – jest to zwrot językowy równoznaczny z definiendum zawierający wyrazy, które są znane odbiorcy definicji i które służą do wyjaśnienia znaczenia definiendum, np. zegar – przyrząd do mierzenia czasu, gdzie zegar to definiendum a reszta to definiens.
- definicje równościowe – to takie, w których występuje definiendum i definiens oraz pomiędzy mini łącznik, np. „jest to”; dzielą się na:
* klasyczne – mamy definiens, definiendum, łącznik przy czym w definicji klasycznej zawęża się zakres definiowanej nazwy, np. dom jest to budynek mieszkalny,
* nieklasyczne – zawiera jw. Jednakże w definiensie definicja odnosi się do pewnego zakresu określonych nazw (przez słowo x rozumie się a, b, c)
- definicje nierównościowe – to takie, w których nie ma łącznika; dzieli się na:
* cząstkową – ma za zadanie przybliżyć nam definiendum (przez termin x rozumie się w szczególności),
* przez postulaty – polega na tym, że definiendum umieszcza się wśród wielu słów nawet zdań i na podstawie tej całości możemy zrozumieć jakie znaczenie ma definiendum,
* operacyjną – znaczenie definiendum określa się poprzez podanie operacji, którą należy przeprowadzić aby otrzymać to co jest definiowane.
Stylizacje definicji równościowej:
1. stylizacja słownikowa – używa się sformułowania „znaczy tyle co”,
2. stylizacja semantyczna – spotyka się łącznik w postaci słowa „oznacza”,
3. stylizacja przedmiotowa – w niej spotykamy łącznik w postaci „jest to”.
Błędy w definiowaniu – poprawne definiowanie jest jak najbardziej pożądane, aby ta definicja była jednoznaczna,:
1. ignotum per ignotum – nieznane przez nieznane,
2. idem per idem – to samo przez to samo, np. logika jest to nauka o logicznym myśleniu (nic nam to nie wyjaśnia),
3. błędne koło pośrednie – dane wyrażenie definiujemy za pomocą innego wyrażenia, które definiujemy z kolei za pomocą innego wyrażenia a na końcu przechodzimy do wyrażenia pierwotnego; a przez b, b przez c, c przez a,
4. definicja za szeroka – zakres definiensa jest za szeroki w stosunek do definiendum, gdyż obejmuje przedmioty nie wchodzące w jego zakres, np. sędzia jest to pracownik sądu – w sądzie pracują również inni pracownicy,
5. definicja za wąska – zakres definiensa nie obejmuje wszystkich przedmiotów należących do zakresu definiendum.
Definicja w prawie – służy usunięciu wieloznaczności co do znaczenia danego słowa w sposób klarowny. Definicje legalne mają wpływ na dokonywanie wykładni prawa. Poprzez to, że wprowadzają precyzję do języka prawnego. Nadają znaczenie odmienne od znaczenia w języku potoczny.
Wypowiedzi zdaniowe niezupełne – jest to takiego rodzaju wyrażenie, które na gruncie języka nie jest zdaniem w sensie logicznym, jednakże o tyle spełnia funkcję takiego zdania o ile odbiorca tego zdania zdaje sobie sprawę z pewnych domyślnych uzupełnień wypowiedzi, które zostały pominięte przez osobę wypowiadającą to wyrażenie, np. deszcz jest pożyteczny (czyli w zależności od okoliczności).
Podział zdań:
1. zdania złożone – to zdanie w obrębie którego występuje pewna część będąca odrębnym zdaniem,
2. zdanie proste – to taki, którego żadna część nie jest odrębnym zdaniem,
3. egzystencjalne – to takie, które orzekają o istnieniu bądź nieistnieniu przedmiotów określonego rodzaju, np. są studencki, którzy lubią logikę.,
4. atomiczne – to takie, które orzekają że dany przedmiot przynależy bądź nie przynależy do określonej klasy przedmiotów np. Jan Kowalski jest studentem (przynależy do pewnej grupy),
5. subsumpcyjne – orzekają, że pewna klasa przedmiotów w całości czy w części zawiera się w innej klasie przedmiotów, np. każdy człowiek jest kręgowcem lub żaden student nie jest analfabetą.
Uzasadnienie twierdzeń – jedną z podstawowych zdolności człowieka w sferze intelektualnej jest zdolność do przeprowadzania rozmowy, które powinny cechować się poprawnością logiczną i tę poprawność osiąga się na skutek kierowania się zasadą racji dostatecznej. Z niej wynik, że pewne zdanie można uznać lub odrzucić jedynie wówczas jeżeli są do tego dostateczne racje wynikające z prawidłowych, logicznych, rozsądnych dyrektyw poznawczych ozn. to, że dla każdego zdania, które uznajemy za fałszywe lub prawdziwe trzeba wskazać racjonalną podstawę, która przesądzi o wartości logicznej zdania. Zasada racji dostatecznej nakazuje kierować się krytycyzmem, zatem chodzi tu o to, abyśmy bezpodstawnie danemu zdaniu nie dawali wiary lecz aby dane zdanie uznać za prawdziwe tylko wówczas gdy zostało ono przez nas samych lub przez inne osoby należycie uzasadnione.
Rodzaje uzasadnień, twierdzeń może mieć charakter:
1. Uzasadnienie /twierdzenie o charakterze bezpośrednim – polega na tym, że w procesie uzasadniania zdań wykorzystuje się wyłącznie nasze doznania zmysłowe i doświadczenia określone jako:
a) spostrzeżenia – ozn. to że zdania, które uprzednio zostały uznane za prawdziwe albo za fałszywe w tym rodzaju uzasadnienia wykorzystuje się takie doznania natury wewnętrznej, które prowadzi do fałszywości lub prawdziwości tego zdania,
b) obserwacja – ten rodzaj uzasadniania zdań spotykamy w sytuacji konieczności uzasadnienia bardziej skomplikowanych zdań, gdzie samo spostrzeżenie nie jest wystarczające,
c) eksperyment – polega na przeprowadzeniu obserwacji ale w sztucznie stworzonych warunkach. celem eksperymentu jest ustalenie czy zachodzi zależność między jednym a drugim czynnikiem.
2. Uzasadnienie /twierdzenie o charakterze pośrednim – polega na stwierdzeniu na podstawie uznania prawdziwości pewnego zdania lub zdań. To się określa jako przesłanka o prawdziwości innego zdania lub zdań czyli wniosków. Wnioskujemy z innych zdań uznanych poprzednio za prawdziwe, np. na dworze jest zimno (należy wyjść na dwór – sposób bezpośredni poprzez spostrzeżenie, termometr – sposób pośredni). Uzasadnienie pośrednie może przybrać metody:
a) implikacja,
b) wynikanie – zachodzi wówczas gdy ze zdania pierwszego wynika zdanie kolejne, w takim układzie zdanie nr 1 jest racją zdania nr 2 a zdanie nr 2 jest następstwem zadania nr 1. Związek pomiędzy tymi zdaniami może mieć wieloraki charakter:
- związek o charakterze logicznym, np. jeżeli żaden adwokat nie jest prokuratorem to żaden prokurator nie jest adwokatem,
- związek o charakterze analitycznym np. jeżeli Piotr jest wyższy od Pawła to Paweł jest niższy od Piotra,
- związek o charakterze przyczynowo-skutkowym – ten związek wynika z pewnych związków empirycznych jakie zachodzą pomiędzy zjawiskami w połączonych zdaniach, np. jeżeli temperatura spadnie poniżej „0” to woda w stawie zamarza,
- związek o charakterze strukturalnym – jest on związany z umiejscowieniem zdarzeń lub przedmiotów w czasie oraz przestrzeni, np. jeśli dziś jest sobota to jutro będzie niedziela,
- związek o charakterze tetycznym – wynika z ustanowienia norm prawnych lub innych norm np. zwyczajowych, np. jeżeli ktoś jest ojcem to ma obowiązek utrzymać małoletnie dziecko.
c) Wnioskowanie – jest to proces myślowy polegający na tym, że przyjmując pewne zdanie lub zdania za prawdziwe dochodzi się na tej podstawie do przeświadczenia o prawdziwości innego zdania: przesłanki – to jedno zdanie, wniosek – to do czego dochodzimy i dzielimy na:
niezawodne – polega na tym, że wnioskujący stwierdza na podstawie zdań prawdziwych (przesłanek) o prawdziwości innego zdania na zasadzie implikacji, której cechą jest to, że od prawdziwych przesłanek musimy dojść do prawdziwych wniosków,
zawodne – to takie, w których prawdziwość przesłanek nie przesądza jednak o prawdziwości wniosków, w tym wnioskowaniu dochodzimy do wniosku jedynie z określonym stopniem prawdopodobieństwa,
dedukcyjne – opiera się na wyniku logicznym tzn. wniosek logicznie wynika z przesłanek, zatem wnioskowanie dedukcyjne jest wnioskowaniem niezawodnym, np. ponieważ od kilku dni jest wysoki mróz to woda w stawie jest zamarznięta. Wnioskowanie dedukcyjne dzieli się na:
a) dedukcja – jeżeli uznane za prawdziwe jest racja to wniosek też musi być prawdziwy,
b) dowodzenie – w tym rodzaju uzasadniania poszukuje się uznanej racji dla określonego nie uznanego jeszcze za prawdziwe następstwa. W tym rodzaju wnioskowania korzysta się z tzw. dowodu wprost polegającego na wskazaniu przesłanek będącymi uznanymi racjami, z których wynika udowadniane zdanie inaczej uznając jakieś zdanie za wątpliwe poszukujemy dla niego racji wśród zdań uznanych poprzednio za prawdziwe po to aby z prawdziwości tych zdań wnioskować o prawdziwości zdania dowodzonego czyli o prawdziwości następstwa. W dowodzeniu korzysta się także z dowodzenie nie wprost polega na tym, że dokonuje się zanegowania dowodzonego zdania a następnie dochodzi się do wniosku przez dostosowanie reguł dowodzenia do stwierdzenia zaprzeczenia jakiegoś uprzednio udowodnionego zdania, np. po pierwsze pytamy czy prawdą jest że X, po drugie zakładamy że nie prawdą jest że X, po trzecie przeprowadzamy wnioskowanie: jeżeli prawdą jest że nie X to prawdą jest że Y, a ponieważ wiadomo że Y jest fałszywe to ozn. to że założenie o fałszywości X jest nieprawdziwe czyli X musi być prawdą.
c) nie dedukcyjne – wchodzi w grę szereg wnioskowań, których wspólną cechą jest to, że występująca w nich zależność pomiędzy przesłanką a wnioskiem nie opiera się na wyniku drugiego z pierwszym lecz na związkach o innym charakterze. Wyróżniamy:
· tłumaczenia (wyjaśniania) – polega na tym, że dla pewnego następstwa uznanego za prawdziwe poszukuje się prawdziwej racji, zatem stwierdziliśmy już jakieś zdanie i dal niego poszukujemy jakiegoś uzasadnienia. Tego rodzaju wnioskowanie może mieć charakter uprawdopodabniający ponieważ nie jest wykluczone, że pomimo prawdziwości określonego zdania możemy dojść do wniosku, że racja tego zdania jest fałszywa, np. jezdnia jest mokra,
· sprawdzanie – jest to rozumowanie polegające na tym, że uważając jakieś zdanie za jedynie prawdopodobne szukamy jego zastępstw aby z ich prawdziwości lub fałszywości wnosić o prawdziwości lub fałszywości sprawdzanego zdania, np. osoba X dokonała włamania,
· wnioskowania indukcyjne – polega na tym, że na podstawie szeregu przesłanek, że poszczególnie badane przedmioty mają określoną cechę dochodzimy do wniosku, że każdy przedmiot tego rodzaju posiada taką cechę, np. jeśli wiemy że łabędzie są koloru białego to przyjmujemy że wszystkie łabędzie są takiego samego koloru. Wnioskowanie to ma charakter wnioskowania zawodnego,
· wnioskowania z analogii – polega na tym, że mamy tu do czynienia z rozumowaniem opartym na przykładzie czyli w rezultacie dochodzimy do przejścia ze szczegółowej przesłanki do szczegółowego wniosku. Występują dwie postacie:
1) pierwsza polega na tym, że z faktu iż określone przesłanki st...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]