[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Johann Wolfgang Goethe

Faust

 

 

Johann Wolfgang Goethe:

·        urodził się 28 VIII 1749 r. we Frankfurcie nad Menem

·        zmarł 22 III 1832 r. w Weimarze

·        olimpijczyk ze względu na długość życia i dzieło, które stworzył

·        wybitny poeta, dramaturg, prozaik i eseista niemiecki, najbardziej reprezentatywny przedstawiciel ruchu „burzy i naporu” (preromantyzm) i niemieckiego klasycyzmu

·        w wieku 60 lat napisał „Dywan Wschodu i Zachodu”

·        gotowość pogrążenia się w nową aferę miłosną

·        przyszedł na świat bez życia

·        skromność do samobójstwa

·        podrywał kobiety nawet w starszym wieku

·        minister, reformator, społecznik, uczony, dokonał odkryć w dziedzinie medycyny, był też filozofem

·        ekspresywizm – przeciwstawiał się kartezjańskiemu myśleniu o świecie, że trzeba opierać się na matematycznym podziale świata, precyzyjnym; Kartezjusz wyobrażał sobie, że świat można podzielić na cząstki – eksperyment

·        Goethe uważał, że poznania świata potrzebne jest nie tylko myślenie, ale też miłość. Nie należy demonizować nauki. Świat należy ująć w całości, widzenie całościowe.

·        Cassire mówił, że koncepcja Goethego pozwala zobaczyć świat

 

Swoistość myślenia Goethego:

·        przekraczanie granic między sztuką a nauką

·        Goethe przypomina, że wiedza naukowa nie jest jedynym sposobem dotarcia do rzeczywistości. Dążenie do wiedzy wartościowej, która nie dzieli świata na kawałki.

·        Goethe zaczął tworzyć w okresie transformacji, nadnaturalizm chrześcijański zyskuje nowe kwestie

·        Niemiecki mistycyzm

 

 

Mieszanka u Goethego:

·        sensualizm

·        spirytyzm

·        quasi-chrześcijańska surowość

·        idealizm

·        amoralizm

·        realizm

 

Wielość jedności – koncepcja („Faust” tak, jak „Ulisses”)

 

Podobne koncepcje u Herdera – niemiecka filozofia.

Goethe tych poglądów nie znał.

„Faust”

·        niewymierny – nie można sprowadzić do rozstrzygnięcia

·        wielowymiarowy

·        Goethe rozpoczął pisać „Fausta” w 1772 r. (23 lata)

·        „Góra Fausta” została włączona do „Fausta” później

·        ukończył pisać utwór w 1831 r. – 79 lat – dzieło życia

 

Legenda o Fauście

·        Johann (być może Georg, według Goethego – Henryk) Faust żył na przełomie XV i XVI wieku

·        był lekarzem, alchemikiem, astrologiem, magiem

·        czarodziejską moc zapewniał mu cyrograf podpisany z diabłem

·        podawał się za czarodzieja, półboga

·        był zapraszany na dwory możnych, duchownych, ale był też wypraszany poza bramy miasta

·        prowadził wykłady dla studentów o Homerze, podobno wywoływał duchy bohaterów

·        miał wsławić się wywołaniem ducha Heleny Trojańskiej

·        jego życie było przedmiotem wielu utworów

Þ   pierwszą wersję legendy przyniosła „Frankfurcka Księga o Fauście” Johanna Spiessa z 1587 roku (wielokrotnie później wznawiana i przerabiana) – Historia o doktorze Fauście, o szeroko okrzyczanym guślarzu i czarnoksiężniku, dla przestrogi wszystkich, którzy dążą do wiedzy. Dziełko to zaliczane było raczej do literatury „jarmarcznej”, pozbawione było wartości artystycznych (napisane było dla odstraszenia, ku przestrodze)

Þ   dość istotnym utworem była „Historia o doktorze Fauście” czy „Tragiczna historia doktora Faustusa” Christophera Marlow’a, 1589 r. (uważanego za rywala Shakespeare’a) – Faust zwraca się do Boga po wiedzę, zostaje strącony do piekła i tam zawiera pakt z diabłem; Marlow kończy swój utwór potępieniem Fausta (mimo, że sam był ateistą).

·        U Goethego  historia Fausta przedstawiona jest zupełnie inaczej.

·        U Spiessa czy Marlow’a Faust dąży do wiedzy w celu osiągnięcia bogactwa. U Goethego Faust dąży do wiedzy Goethego innym celu.

 

 

„Faust” Goethego

·        wielowarstwowość

·        wstęp – wprowadzenie wyznania samego autora, podsumowanie jego życia

·        prawdą nie jest chwila bieżąca, ale przeszłość

·        prawdziwa akcja poprzedzona prologiem w teatrze – sztuka odgrywa tutaj jedną z głównych ról, utrwala motywy życia

·        specyficzny początek – warstwa metafizyczna (niebo i diabeł), przypominająca historię Hioba;

-       Bóg spotyka się z Mefistofelesem

-       Bóg wierzy w Fausta

-       Mefistofeles przekonuje Boga, by pozwolił mu zwieść Fausta

·        Koniec utworu to również spotkanie w niebie – Mefistofeles wygrał, bo udało mu się zwieść Fausta

·        Faust:

-       przeżył swe życie jako naukowiec, badacz (w sensie oświeceniowym)

-       poznajemy go w pracowni

-       ogarnia go uczucie zniechęcenia – dochodzi do wniosku, że nie doszedł do niczego wartościowego, ani na płaszczyźnie teoretycznej, ani na płaszczyźnie praktycznej

-       nauki świeckie, teologia nie przyniosły mu takiej wiedzy, która by go zadowalała, mimo że studiował je całe życie

-       ludzie wyrażają wdzięczność Faustowi za ocalenie życia (ojciec Fausta był lekarzem) – Faust uważa, że nie było w tym żadnej jego zasługi, że ci ludzie ocaleli przypadkiem

-       kontrakt miedzy diabłem a Faustem jest specyficzny – diabeł będzie służył Faustowi do chwili, aż nienasycony w swym pragnieniu Faust zapragnie zatrzymania czasu i wypowie magiczne zdanie: „Chwilo jesteś piękna, chwilo trwaj!”

-       dla znalezieniu sensu życia Faust jest gotowy zawrzeć pakt z diabłem

-       Faust chciałby dążyć do innego rodzaju wiedzy niż ta oświeceniowa, kartezjańska

-       Wagner :

§        przyjaciel i towarzysz Fausta

§        naukowiec zadowolony ze swoich osiągnięć

§        podziwia Fausta,

§        uważa, że wiedza naukowców jest dla niego niewystarczająca

§        pragnie stworzyć sztucznego człowieka – chce wejść w sferę zastrzeżoną dla Boga

§        w II akcie udaje mu się stworzyć homonculusa (nie może wytrzymać w probówce, rozpływa się w naturze, z której powinien się narodzić)

§        szuka potęgi, która siłę świata sprzęga w jedno

§        duch ziemi nie chce z nim rozmawiać

-       Faust ociera się o samobójstwo

-       Dąży do wiedzy nie tylko racjonalnej, ale pociągającej za sobą uczucia

-       Faust otwiera Biblię i czyta pierwsze słowa. Zastanawia się co jest elementem nadającym sens rzeczywistości: słowo, myśl, wola czy czyn. Chce uczestniczyć w życiu, działać, bo działanie daje jedność światu.

-       Faust chce objąć maksymalnie dużo dziedzin życia.

-       Doświadczanie innych ludzi to cel Goethego. Pragnie stworzyć bohatera, który taką zasadę by reprezentował.

-       Zasadniczy problem: Czy człowieka, który poszukuje sensu życia można potępić?

-       Zakończenie utworu (II części) – Mefistofelesowi udało się wydusić z Fausta słowa: „Chwilo trwaj ...”.  Nad potępioną duszą Fausta pojawia się nie tylko Mefistofeles, ale i Aniołowie. Diabeł zakochał się w Aniołach i nie spogląda już na potępioną duszę Fausta.

-       Zatem odpowiedź na zasadnicze pytanie brzmi: NIE

-       Aniołowie unoszą ze sobą duszę Fausta, diabeł przegrywa. Dusza Fausta nie zostaje potępiona.

 

Dwie części utworu różnią się od siebie:

·        Część I

-       Faust nastawiony na własne cele, realizowanie siebie

-       szuka szczęścia w czymś prostackim – wizyta w piwnicy Auerbacha, Mefistofeles wytacza dobre wino z blatu stołu; pijaństwo, dobra zabawa w karczmie nie dają mu szczęścia

-       brakuje mu miłości, kobiety

-       stawia Mefistofelesowi pierwsze zadanie – uczucie kochania

-       Mefistofeles ma odmłodzić Fausta – czarownica przygotowuje specyfik, który ma odmłodzić Fausta; Po wypiciu ziół Faust widzi w lustrze odbicie pięknej kobiety; diabeł mówi Faustowi, że dopóki będzie odmłodzony, dopóty w każdej kobiecie będzie widział piękną Helenę

-       Na ulicy Faust spotyka 14-letnią dziewczynę Małgorzatę, której matka jest bardzo pobożna. Faust oddala się szybko, ponieważ zobaczył w dziewczynie piękną Helenę (czystą, niewinną, piękną). Budzi się w nim bardziej pożądanie niż miłość. Nie myśli przecież o małżeństwie z Małgorzatą. U podstaw tej miłości tkwi zła intencja Fausta.

-       Małgorzata odnajduje w swojej komnacie klejnoty niewiadomego pochodzenia (podrzucił je Faust). Matka odnosi je jednak do kościoła.

-       Gdy kolejny raz Małgorzata znajduje klejnoty nie mówi o nich matce i przymierza je u sąsiadki.

-       Małgorzata zakochuje się w Fauście, ale nie wie jak się zachować. Nie panuje nad tym.

-       Faust mówi Małgorzacie o swoich uczuciach.

-       Wieść o niecnotliwości Małgorzaty dochodzi do uszu jej brata, który wyzywa Fausta na pojedynek.

-       Matce Małgorzaty podają zbyt dużą ilość środków nasennych, matka umiera.

-       Brat Małgorzaty ginie z rąk Fausta.

-       Małgorzata zachodzi w ciążę.

-       Faust bawi się na zlocie czarownic w Noc Walpurgi (Sabat). Są tam przedstawiciele różnych stanów. Widzi twarz Małgorzaty.

-       Gdy wraca do domu okazuje się, że Małgorzata jest w więzieniu.

-       Nie lubi ona Mefistofelesa i nie chce wyjść z więzienia (myślenie skierowane na siebie).

-       Dominantę I części stanowi kobieta – Małgorzata.

·        Część II

-       Dominantę II części stanowi ideał.

-       Swój ostateczny cel widzi w życiu czynnym, w działaniu.

-       Faust dostaje się na dwór cesarski. Państwo stoi na progu bankructwa. Trwa tu wieczna zabawa. Faust stwierdza jednak, że jest to bogate państwo, gdyż ma w ziemi ukryte bogactwo. Nikt jednak nie wydobywa bogactw z ziemi. Bogactwo jest złudne, do czasu.

-       Faust poszukuje prawdziwej, pięknej Heleny. Mefistofeles objawia swoje braki sił (nie może przywołać Heleny).

-       Faust zwraca się do Matek (prastare bóstwa mitologii greckiej), które kierują go do Heleny.

-       Helena, uwolniona z Troi, wraca do domu.

-       Za namową Mefistofelesa ucieka do średniowiecznego zamku, w którym przebywa Faust.

-       Zostają małżeństwem. Miłość Heleny i Fausta przebiega już w poetyce renesansowej idylli.

-       Z tego związku rodzi się dziecko – Euforion (dziecko poezji, wspaniałe, ale nieopanowane w swoim poznawaniu życia)

-       Euforion wpada w przepaść, Helena odchodzi za synem do Hadesu.

-       Faust zostaje sam, cierpi.

-       Na proscenium wchodzi Mefistofeles, który zdejmuje maskę Forkiady. Oznacza to, że historia Heleny i Fausta działa się w sztuce. Sztuka pozwala wskrzeszać ideał.

-       ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • wiolkaszka.pev.pl
  •